Et ve süt ürünlerine karşı alerji yapan hastalık dünyaya yayılıyor

Bilim insanlarına göre bu gizemli hastalık, başta ABD olmak üzere dünya çapında hızla yayılıyor. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre ülkede yaklaşık 450 bin kişi bu sendromdan etkilenmiş olabilir.

Hastalık nasıl gelişiyor?

Alpha-gal sendromu, adını “galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” adlı bir şeker molekülünden alıyor. Bu molekül inek, domuz, tavşan ve geyik gibi memelilerin dokularında doğal olarak bulunuyor ancak insanlarda bulunmuyor.

Bu şekeri içeren bir kene salyası kana karıştığında, bağışıklık sistemi onu tehdit olarak algılıyor ve antikor üretmeye başlıyor. Daha sonra et veya süt ürünleri gibi alpha-gal içeren besinler alındığında, bağışıklık sistemi bu moleküle karşı yanlışlıkla alerjik tepki veriyor.

Uzmanlar bu hastalığı sıklıkla "kırmızı et alerjisi" olarak tanımlasa da, alpha-gal sendromu sadece etle sınırlı değil: süt, peynir, jelatin, bazı ilaçlar (örneğin heparin) ve hatta kişisel bakım ürünleri de alerjiye neden olabiliyor.

Belirtiler gecikmeli ortaya çıkıyor

Alpha-gal sendromunda semptomlar, enfekte keneyle temastan 1 ila 3 ay sonra ilk kez görülebiliyor. Et veya süt tüketiminden 2 ila 6 saat sonra baş gösteren belirtiler şunları içerebilir:

Şiddetli kaşıntı ve cilt döküntüsü

Karın ağrısı, mide bulantısı, ishal

Ağız, yüz veya boğazda şişme

Anafilaktik şok (hayati tehlike arz edebilir)

Birçok doktor bu belirtileri tanımakta zorlanabiliyor. 2022’de yapılan bir çalışmaya göre, ABD’deki doktorların yüzde 42’si alpha-gal sendromunu daha önce hiç duymamıştı.

Hangi keneler bu hastalığı taşıyor?

En bilinen taşıyıcı, ABD'nin güneydoğusunda yaygın olan lone star tick (yalnız yıldız kenesi). Ancak artık araştırmalar, Avrupa dahil 6 kıtada farklı kene türlerinin bu hastalığı bulaştırabileceğini gösteriyor.

Siyah bacaklı geyik kenesi (aynı zamanda Lyme hastalığını da taşır)

Kentsel parklarda ve bahçelerde bile görülebilir

Kene ısırığı sırasında, salyasında bulunan alpha-gal molekülleri kana karışır

Hastalık neden yayılıyor?

Kene popülasyonları artıyor

İnsanlar doğa yürüyüşü ve kamp gibi aktivitelerle daha çok risk altına giriyor

İklim değişikliği ve artan geyik sayısı, kenelerin yayılım alanını genişletiyor

Notre Dame Üniversitesi’nden Parazitoloji Uzmanı Prof. Lee Rafuse Haines:
“Yıllar önce bu alerjinin sadece ABD’nin güneydoğusuyla sınırlı olduğu düşünülüyordu. Bugün ise altı kıtada tespit edilen vakalar var.”

Tedavi mümkün mü?

Şu anda alpha-gal sendromunun kesin bir tedavisi yok. Ancak:

Et, süt ve jelatin içeren tüm hayvansal ürünlerden uzak durmak gerekiyor

Yeni kene ısırıklarından kesinlikle korunmak şart

Şiddetli vakalarda EpiPen taşıması öneriliyor

Besin etiketlerini dikkatle okumak ve “alpha-gal içerebilir” uyarılarına dikkat etmek önemli

Bazı hastalarda, tetikleyici ürünlerden yıllarca uzak kalındığında alerji zamanla azalabiliyor.

Bilimsel belirsizlikler sürüyor

Hangi bireylerin alerji geliştirdiği hâlâ tam olarak bilinmiyor

Kenenin salyasındaki bileşenler mi, yoksa ısırma yöntemi mi tetikliyor?

Neden bazı kişiler semptomsuzken diğerleri hayati reaksiyonlar yaşıyor?

Araştırmalar devam ediyor. Bilim insanları önümüzdeki 10 yıl içinde, alpha-gal sendromunun önlenmesi, teşhisi ve tedavisi konusunda önemli gelişmeler olacağını düşünüyor.

Kene ısırığını önlemek için:

Uzun kollu giysiler ve pantolon giyin

Doğada yürürken vücudunuzu sık sık kontrol edin

DEET içeren kene kovucular kullanın

Evcil hayvanlarınızı da keneye karşı düzenli kontrol edin

Et veya süt tükettikten sonra gecikmeli alerjik tepkiler yaşıyorsanız, bir uzmana danışarak alpha-gal sendromu testi yaptırmanız öneriliyor.